- Epilepsi (sara) nedir?
Epilepsi bir ruh hastalığı değil, beyin hastalığıdır.
Beyin hücrelerinde anormal elektrik yayılması sonucu ortaya çıkan kısa süreli, geçici beyin fonksiyon bozukluğudur.
Epilepsi nöbetlerinin birçok çeşidi vardır. Kırkın üstünde nöbet tipi tanımlanmıştır.
Herkes tarafından en sık bilinen tipi hastanın aniden yere düşüp, katılaşıp, titremesine yol açan tipidir.
Vücudun bir parçasında sıçrama, sallanmaya yol açan tiplerinin yanı sıra başkalarının hiç fark etmediği kadar hafif nöbet çeşitleri de mevcuttur. Her hastanın geçirdiği nöbet kendine özgü özellikler gösterir. Az da olsa bazı hastalarda nöbet tipi tam belirlenemeyebilir.
Epilepsi sıklıkla hastayı gerileten, zekasını etkileyen bir hastalık değildir. Nöbetler arasında hasta genellikle normal yaşantısını sürdürür. - Epilepside tanı nasıl konur?
Epilepsi tanısı uzman bir nörolog tarafından hastanın muayenesi ve nöbeti gören kişilerin ayrıntılı olarak dinlenmesi ile konan klinik bir tanıdır. Elektroensefalografi en büyük tanı desteğidir, uzmanlarca çekilmeli ve tercihen klinik nörofizyologlar tarafından ya da EEG konusunda deneyimli nörologlar tarafından yorumlanmalıdır. MRG her epilepsi hastasında yapılmalıdır ancak kalitesi Tesla gücü ve yapıldığı protokol ve doğru yorumlanması çok önemlidir. Laboratuvar bulguları tek başına tanı koydurucu değildir.
Tek bir nöbet geçiren kişinin mutlaka epilepsi hastası olması gerekmez. Yaklaşık 20 kişiden biri hayatında bir kez nöbet geçirir ve nadir durumlarda bir daha yaşamı boyunca nöbeti tekrarlamayabilir. Ama EEG ve MRG gibi laboratuvar bulguları tekrarlama riskini %60 üstü gösterirse epilepsi tanısı konabilir.
Çok yüksek ateş, kan kalsiyumu ve şekerinde azalma, beyni etkileyen enfeksiyonlar, bazı toksik maddelerin ve ilaçların alınması, kan şeker düzeyi ve elektrolit dediğimiz serum tuzlarının değerlerinde artma ve azalmalar da nöbete yol açabilir.
Hayatında ilk defa nöbet geçiren hastada bu faktörlerin varlığı araştırılır ve öncelikle bu faktörler tedavi edilir. Hemen epilepsi tedavisine başlanması tercih edilmeyebilir.
Epilepside tanı konurken yapılacak olan bazı tetkiklerin yanısıra sizin nöbet sırasında olanları iyice gözlemleyerek not etmeniz büyük önem taşır. Burada yapılabiliyorsa nöbeti videoya çekmek nöbet tipini anlamak da bize çok yardımcı olur.
Nöbetle ilgili bilgi not edilmesi gerekli noktalar:- Nöbetten önce ne hissettiniz? (karnınızda ani bir ağrı, mideden yükselen bir his, korku ya da kızgınlık hissi, uyku hali, deja vu vb….)
- Tam o sırada ne yapıyordunuz?
- Bulantı, baş dönmesi, göğüs ağrısı gibi değişik belirtiler hissettiniz mi
- Nöbetle ilgili bir şey hatırlıyor musunuz ?
- Dil ısırma, çenede kasılma, idrar kaçırma gibi yakınmanız oldu mu?
- Yere düşüp herhangi bir yerinizi yaraladınız mı?
- Etrafta dolaşma, elbiselerini çekiştirme, anlamsız konuşma veya yalanma, ağzını şapırdatma oldu mu?
- Açıldığınızda yorgun ve uykusuz mu hissettiniz?
- Ağlamalar oldu mu?
- Sesleri derinden de olsa duydunuz mu?
- Göz kırpmalar dalmalar oluyor mu?Bunlar ve bunun dışında dikkat çeken her noktanın kaydı ve doktorunuzla paylaşılması çok değerlidir.
- Bir kişi yanınızda nöbet geçirdiğinde ne yapmalısınız?
- Sakin olun ve kesinlikle hastanın yanından ayrılmayın
- Hastanın hareketlerini durdurmaya veya engellemeye çalışmayın
- Hastayı güvenli bir yere yatırın
- Hastaya zarar verebilecek ucu sivri sert eşyaları hastanın yanından uzaklaştırın
- Üzerinde sıkı giysiler varsa giysilerini gevşetin, gözlüğü varsa çıkartın
- Sabit ve rahat olacak şekilde yan yatırın
- Asla ağzına sert birşey sokmaya veya koymaya çalışmayın
- Nöbet sırasında ilaç içirmeye çalışmayın, kendinize göre soğan ve kolonya koklatmak gibi yöntemlerle nöbeti durdurmaya çalışmayın
- Epilepsi nöbeti olduğu kesin biliniyorsa kalp masajı ve yapay solunum yapılmasına gerek yoktur
- Nöbetinin bitmesini bekleyin
- Nöbet bitiminde kişi yorgun ve kendini bilmez haldedir. Bu aşamada sakin ve güven verici olun, telkinle hastayı yatıştırmaya çalışın
- Nöbete dair gözlemlediklerinizin hastaya ve doktora çok yardımcı olacağını unutmayın
- Ne zaman epilepsi nöbeti geçiren kişiyi hastaneye götürmelisiniz?
Çoğu zaman nöbetler herhangi bir zarar vermeden sonlanır. Her seferinde hastaneye gitmeye gerek yoktur. Ancak aşağıdaki durumlarda hasta en yakın sağlık kuruluşuna götürülmelidir:- Her zaman geçirdiği nöbet tipinden farklıysa
- Daha uzun sürmüşse
- Biri bitip arkadan hemen yeni nöbeti başlamışsa
- Kasılmalar bittiği halde hasta kendine gelmemişse
- Hasta yaralanmış, diyabetik ya da gebeyse
- Hasta suda nöbet geçirmişse
- Epileptik nöbet geçirdiği şüpheli, üzerinde epilepsi hastası olduğuna dair kayıt yoksa
- Epilepsi hastalarının yakınları için bazı öneriler
- Hastanızın ilaçlarını düzenli almasını sağlayın
- Hastanız nöbet geçirdiği takdirde tehlikede kalabileceği yerlerde yalnız olmamasını sağlamaya özen gösterin (trafik, deniz, havuz, balkon gibi..) Ama bunu yaparken hastayı aşırı baskı altına almayın, ikna edici olmaya çalışın.
- Eğer sık nöbet geçiren bir hastanız varsa, her zamankinden farklı şekilde gelişen bir nöbet geçirdiğini veya süresinin uzun olduğunu düşünüyorsanız en yakın sağlık kuruluşuna acil olarak başvurun
- Hastanızın takip edildiği merkez ya da doktor ile irtibatınızın düzenli olmasına ve istenilenleri titizlikle uygulamaya özen gösterin
- Epilepsi olgusunda yapılan incelemeler nelerdir?
Elektroenesefalografi (EEG): EEG tanıya en yardımcı yöntemdir. Epilepside sık görülen anormal elektrik yayılmasını gösterir.
Normal EEG epilepsi olmadığını göstermez ve anormal EEG de her zaman epilepsi demek değildir. Bazı EEG bulguları da sıklıkla epilepsinin göstergesidir. Ancak EEG sonuçlarının mutlaka uzman bir kişi tarafından yorumlanması gerekir.
Kafa derisi üzerine yerleştirilen elektrodlarlarla beyinden kaynaklanan çok küçük sinyaller cihaz tarafından kaydedilir. Bu inceleme ağrılı veya sağlığa zararlı değildir. Elektrikle temasınız olmaz. Gebelere, yaşlılara, çocuklara, bebeklere sorunsuzca yapılabilir.
EEG tetkiki en az yarım saat sürmelidir. Herhangi bir bozukluk bu kısa zaman diliminde ortaya çıkmayabilir. Bu nedenle hem tanıya yardımcı olmak hem de tedaviye cevabı değerlendirmek için tekrarlayan EEG çekimleri veya uzun EEG çekimleri yapılabilir.
Bilgisayarlı beyin tomografisi (BBT)/ Manyetik rezonans görüntüleme (MRG): Her iki inceleme de beynin yapısı hakkında bilgi verir. MRG epilepsiye yol açabilecek nedeni belirlemede BBT’e göre daha duyarlıdır. X ışını ile çalışan BBT MRG’nin olmadığı ortamlarda yararlı bir görüntüleme yöntemidir.
Kan tetkikleri: Hastanın genel sağlık durumunu belirlemek ve epilepsiye neden olabilecek faktörleri tetkik etmek için yapılır. - Epilepsi nasıl tedavi edilir?
Epilepsi olduğuna karar verilen hastada klinik ve laboratuvar bulgularının ışığında epilepsinin tipine göre ilaç belirlenir.Tedavinin sürdürülmesinde en önemli nokta seçilen ilacın düzgün kullanımıdır. Uygun ilaç ve düzgün kullanım ile 3 hastadan 2’sinin nöbetleri durur.Genellikle tek bir ilaçla düşük dozda tedaviye başlanır, eğer bu ilaç nöbetleri kontrol altına alamazsa o takdirde ilaç değiştirilir veya ikinci ilaç eklenir.Bu sırada doktorun sıkı kontrolü devam eder, gereğinde ilaç kan düzeyi için kan tetkiki yapılır.İlaç tedavisinde dikkat edilmesi gereken noktalar:- İlaçları doktorunuzun önerdiği şekilde, düzgün bir şekilde almalısınız
- İlaçları düzensiz almanız, almayı aksatmanız nöbetlerinizde artışa neden olacaktır
- Nöbet sayınızda beklenmedik bir artış olursa, herhangi bir nedenle ilaç alamazsanız, diğer sağlık problemi nedeniyle başka bir ilaç kullanmanız gerekirse, gebe kalmayı düşündüğünüzde veya gebe kalma durumunda mutlaka doktorunuzla irtibata geçiniz
- Başka tür hastalıkların tedavisi ve oeprasyonlar için mutlaka epilepsinizi izleyen doktora tekrar başvurarak nöbet eşiğini düşürme riski ve yapılması gerekenler konusunda bilgi almalısınız
- Başka hastalıklarınız için gittiğiniz tüm doktoralara epilepsi hastası olduğunuzu bildirmeniz önemlidir.
- İlaç tedavisinin yan etkileri nelerdir?
Erken dönemde görülen yan etkiler: Uyku hali, baş dönmesi, dengesizlik görülebilir. Bu yan etkilerin birkaç hafta içinde kaybolması beklenir. Uzun sürmesi ve azalmaması durumunda doktorunuzu aramalısınız.
İlaçlara karşı allerjik reaksiyonlar da görülebilir. Basit bir deri döküntüsü de olsa mutlaka doktorunuza haber veriniz.
Geç dönemde görülen yan etkiler: Bazı ilaçlarla hafıza ve konsantrasyon bozukluğu, kilo artışı ve çocuklarda aşırı hareketlilik görülebilir.
Bu yan etkiler nedeniyle ilacınız değiştirilebileceği gibi nöbetlerin kontrol altına alınması durumunda hafif yan etkiler göz ardı edilebilir. Buna doktorunuzla tartışarak birlikte karar vermelisiniz. Kendiniz ilacı aniden yan etki yaptı diye kesmeyin, çünkü bu ilaçlar ancak yavaşça kesilir ve yerine uygun seçenek aranır. - İlaç tedavisini sona erdirme ne zaman mümkündür?
Hiç kimse sürekli ilaç almayı istemez, ancak sağlıklı olabilmek için bazen bu gereklidir.Çocukluk çağındaki hastalarda en az iki yıl süre ile tam nöbetsiz olana değin ilaç tedavisine gereksinim duyulur.
Erişkinlerde 4 yıl tam nöbetsiz kalma esastır. EEG bulguları ilaç kesiminde önemli bilgi verir.
Ancak bazı durumlarda yaşamı boyunca ilaç kullanması gerekebilir.
İlaç düzenlemesini ve kesimi her zaman doktorunuza danışılarak yapılmalıdır.
